◄ Index     ◄ Penterbak modelbouw     ◄ Het Molentje van Groenendaal     ▼     De Vrouwenakker ►

Model: De Zandwijkse Molen     Schaal: 1:50     Bouwjaar: 1991     Bron: Tekening Jan den Besten, uitvouwplaat in 'De Brabantse Molens 1974: ISBN 90 252 6205 8

Voorwoord:

De Zandwijkse Molen. Wipwatermolen van de voormalige polder 'Uppel en Zandwijk' te Almkerk 1699. Wie het boek 'De Brabantse Molens' op zijn boekenplank heeft staan heeft ook de tekening van De Zandwijkse Molen in bezit. Achterin dit provinciale molenboek zitten twee uitvouwbare platen waarvan één De Zandwijkse Molen is. In juni 1969 getekend door Jan den Besten. Op de tweede en derde foto hieronder zie je een groot deel van deze tekening.

Na de bouw van de tweede snuifmolen besloot ik om De Zandwijkse Molen te gaan bouwen. Niet meer zo klein maar weer in een schaal van 1:50. Op deze schaal is het beter mogelijk om kleine details weer te geven. In het provinciale molenboek staan ook enkele foto's van het interieur van de molen die, samen met zelf genomen foto's van de buitenkant van de molen, een goede weergave boden van diverse details.

Ik sprong met de bouw van dit model een beetje in het diepe. Ervaring met molens had ik nauwelijks en contact met molenaars evenmin. Ik moest dus op de tekening vertrouwen. Bouwvolgorde, houtverbindingen, de namen van alle onderdelen, daar had ik nog geen kaas van gegeten. Ik moest eerst wat molenboeken openslaan voor wat zelfstudie. Langzaam maar zeker werd het een en ander duidelijk en begon ik met de bouw van dit model.

De wipmolen staat met zijn scheprad en waterwiel een stuk onder het maaiveld. Beginnen vanaf een grasmatje is niet aan de orde. Het grootste deel van het metselwerk werd opgetrokken van multiplex en afgewerkt met steentjespapier. Ook de wielkuil werd getrapt uitgevoerd. De muurplaat, de deurkozijnen en de schaarstijlen zijn al aangebracht.

Dan is de ondertoren aan de beurt. Hoekstijlen en regels, mantelstijlen en kokerbalken. En bovenop de zetelbalken. De hoekstijlen maken is nog niet zo eenvoudig . Hoe schuiner de stijlen hoe meer de doorsnede een ruitvorm aanneemt.

De koker van de wipmolen bestaat uit acht delen. De vier zwaarste platen worden bijeen gehouden door vulstukken. Het geheel vormt aan de buitenomtrek een zuiver achtkant. De ondereinden van de koker rusten op de kokerbalken in de ondertoren.

De kast. Hoekstijlen, daklijsten, schaarstijlen, weegbanden,burriebalken en de kapspanten. Zomaar wat onderdelen van de vele die de de kast of het bovenhuis vorm geven.

De enige foto van de wielen die ik nog heb gevonden.  Het waterwiel op de wateras, het onderschijfloop op de koningsspil, het bovenschijfloop en het bovenwiel.

De bovenstaande onderdelen zijn in- en opelkaar gezet. Het bovenwiel zit op een voorlopige houten as. De voorkant van de kast is gepotdekseld, de achterkant is dichtgemaakt en voorzien van een deur en lichtraam, het dak is deels gepotdekseld en de staartbalk zit op zijn plek.

En ook de sierlijke borstnaald met eikel zit er op.

Eén van de best gelukte details van deze molen. Het rietdek. Op twee van de zijvlakken zijn horizontaal rietlatjes aangebracht. De haren van een blokwitkwast zijn gebruikt voor een prachtige rietimitatie. De haren van de kwast zijn per pluk losgesneden. Tussen de vingers tot bosjes gerold en op de top voorzien van contactlijm. De lijm is al rollend door de haartoppen verdeeld. Daarna is de pluk op de onderkant van de toren vastgelijmd. pluk na pluk volgde, totdat de eerste rij aaneengesloten was. Daarna werd een tweede laag opgeplakt ca. 1,5 cm hoger. Uiteindelijk werd het resultaat verkregen dat je bovenaan kunt zien. Ongeveer 12 lagen hoog. Daarna moesten de lagen nog getrimd worden. Dit ging het makkelijkst met een nagelschaartje.

Het varkenshaar heeft van nature niet echt een rietkleur. Met drie kleuren enamel hobbyverf is het riet op kleur gebracht.

Een mooie detailopname. Het waterwiel achter de deuropening. Ook zijn de rietlatjes nog net te zien.

Het stormschild is even verwijderd. Dit geeft een goed beeld van het interieur. De koker met de bovenzetel ondersteund door consoles. Het laddertje naar de smeerzolder en daar achter de ezel en de vangbalk. Het sabelijzer is ook nog zichtbaar.

Het scheprad is opgebouwd uit aluminiumplaat. Zo dun dat elke schoep omgezette flenzen heeft. Ook het sintelstuk en de velgen zijn van aluminium en verlijmd met secondenlijm. 

Het stormbint is verwijderd. Links de ophanging van de vangbalk en het laddertje naar de smeerzolder, in het midden de bovenzetel om de koker en daarop de zetelbalken.

De werking van de binnenvang met evenaar. De evenaar vervangt de vangstok. Links staat de vangbalk omhoog en is de vang vrij. Rechts is de vangbalk neergelaten en doet de rem zijn werk. Ook de kneppel is naar beneden getrokken en houdt de vangbalk stevig naar beneden. De slingerhaak of het lange sabelijzer is voorzien van een loden blokje om de haak op zijn juiste plaats te houden. Het hele vangsysteem in het model werkt uitstekend. Bij een neergelaten vang is het wiekenkruis niet in beweging te krijgen.

Het rechter touw is het vangtouw, het linker touw is van de kneppel. Links van het kruirad loopt de kruireep, rechts ligt het bezettouw op de kruipaal. Het kruirad staat geborgd met een spaak(ketting) touw.

De bovenas. Samengesteld uit diverse metalen onderdelen en kunsthars. De askop is nagenoeg onzichtbaar uit twee delen samengesteld zodat voor transport de wieken allebei gescheiden kunnen worden van de as. De vlaamse vang bestaat uit één stuk.

Twee bruine zeilen.

Transparante giethars voor het polderwater.

De molenaar bij de vang.

De voorwaterloop met het boezemwater.

Een heel bijzondere lokatie. In 1993 heeft De Zandwijkse Molen voor 6 maanden in de Koninklijke wachtkamer van Schiphol Centrum gestaan. Daarna heeft het model voor 6 jaar in de tentoonstellingsruimte van Gemaal de Hoge Boezem achter Haastrecht gestaan. Daarna heeft het 10 jaar in Museummolen De Adriaan gestaan. Koos de Groot, molenaar van deze molen bouwde De Zandwijkse Molen ook vanaf dezelfde tekening maar dan twee keer zo groot in schaal 1:25. Ook een prachtexemplaar.

Tegenwoordig staat het kleine model weer thuis bij de bouwer.

◄ Index     ◄ Penterbak modelbouw    ◄ Het Molentje van Groenendaal     ▲ Top     De Vrouwenakker ►

update: 29-12-2016 /zandwijksemolen.html