◄ index     ◄ Het bovenwiel - blad 12     BLAD 13     blad 14 - De sleestelling ►               

De Hollandse vang of stutvang

Wilgenhout voor de vangstukken. De houtsoort bij uitstek voor deze molenonderdelen. Ik maak de vangstukken uit een vlak stuk en niet zoals dat door de molenmaker werd gedaan; van in de benaderingsvorm van het wiel gegroeide wilgenstammen. De binnencirkel van de vangstukken is al bekend en is met de passer voor drie delen afgetekend.

Met de figuurzaagmachine zijn de binnenkanten uitgezaagd en globaal afgewerkt.

Om de exacte plaatsen te bepalen voor de delingen, de plaats van de stutkast en de rijklamp, moet er een mal gemaakt worden van de vangcirkel. Van dik karton en met een scherpe cirkelsnijder.

Alle detailgegevens voor de Hollandse vang staan in het boekje van Anton Sipman:  DE MOLENS zoals ze waren en zoals ik hen heb gekend.  Vang, voering en pal. (Walburg pers Zutphen 1976 ISBN 906011.281.4.) Dit boekje is ook opgenomen in het Gelders Molenboek van 1982. (ISBN 90.6011.100.1.)

De kartonnen mal past strak om het vangwiel en geeft meteen aan of er voldoende ruimte tussen de daklijsten is. Waar nodig worden deze aangepast. De kammen van het bovenwiel hebben al de nodige ruimte gekregen. De buitenkant van de vang ligt ongeveer in het verlengde.

De positie van de daklijst is het belangrijkste, vandaar dat hier ook even een malletje van is gemaakt. De drie lengtes van de vangstukken zijn bepaald. Tezamen een 3/4 cirkel. Afwerken komt nog.

Nagenoeg alle onderdelen van de Hollandse vang voor Het Amsterdamsche Wapen zijn op de molenwerf aangekomen en uitgestald.

Helemaal links de lendestut en de klamp. Daarnaast het hele lange sabelijzer. Bovenaan: de drie afgewerkte vangstukken met aan het teenstuk de schotel tegen de stutkast. Rechts daarvan: de rijklamp en de rust, de pal met drie kammen en de stut.

Op de tafel: 6 maanijzers. De vier lange voor de starre koppeling van de vangstukken en de twee halve voor de versterking van het trekpunt van het sabelijzer. Onder de tafel ligt de vangstok en onderaan links ligt het paard of de hanger met de vangbalk ernaast.

De vangstukken zijn ingelaten en gekoppeld met de maanijzers. De rijklamp is vastgezet. De stut is al op maat.

De Hollandse vang ligt op zijn plek. Bij zowel de vang als het bovenwiel is de werkzijde tot voorkant benoemd. Van voren gezien kijk je dus tegen de achterkant van het bovenwiel en de vang. Op de linker daklijst (nu weer rechts in beeld) hangt de rijklamp boven de rust. De vang is dan opgelegd. Bij de rechter daklijst  wringt het sabelijzer zich in een bocht binnendoor.

Het sabelijzer hangt in het sabelstuk van de vang.

Het sabelijzer is beneden aangekomen en vastgezet in de vangbalk. Een rij gaten in de onderkant van het sabelijzer maken het versteken van de vang mogelijk. Een tweede gat in de vangbalk maakt een halve steekmaat mogelijk. De vangbalk scharniert vrij eenvoudig in het paard of de hanger links. De binnenvangstok komt aan een klamp te hangen die op de krukzolder ligt. Aan de achterkant van de vangstok hangt de vangbalk. De vangstok heeft twee vangtouwen. De linker of voorste komt op het schavot te hangen en het tweede touw hangt op de sleestelling. Direct op de plek waar de houtzager moet vangen als er iets fout gaat of gewoon om te stoppen.

Een prachtig gezicht op de voorkant van het bovenwiel met de vang erachter. Gezien vanaf de achterzijde dus.

Een detail van de stut. De kast in het teenstuk is nog goed te zien. In de onderkant van de daklijst zit ook een uitsparing waar de stut zijn kracht tegenaan afzet. Ook hier is een schotel geplaatst om te voorkomen dat de stut naar beneden valt. De vang staat open. Als de vang wordt opgelegd wordt het teenstuk in de draairichting meegenomen. De stut kantelt iets en zet zich schrap tussen de daklijst en het teenstuk. Dat wordt hardhandig tegen het vangwiel gedrukt. Het teenstuk is daarom ook meer aan slijtage onderhevig dan de andere twee vangstukken.

Nogmaals de stut achter de schotels, van onder gezien.

De kapspanten zijn weer teruggeplaatst. Aan de bovenkant zijn twee rijklampen aangebracht om de vang bij het bovenwiel weg te houden.

(rest nog de pal en de lendestut)

◄ index     ▲top     BLAD 13   door naar blad 14 - De sleestelling ►